Główne cechy stosunku pracy – czym różni się od innych stosunków prawnych?
Stosunek pracy jest definiowany w przepisach kodeksu pracy, zgodnie z art. 22 § 1 następuje on w momencie kiedy to pracownik zobowiązuje się wykonać danego rodzaju pracę na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, a także wyznaczonym przez niego czasie i miejscu, a za świadczoną pracę otrzymuje wynagrodzenie. Podstawowe cechy stosunku pracy wynikają już z treści przytoczonego przepisu.
Świadczenie pracy może nastąpić zarówno w ramach stosunku pracy jak i innych stosunków prawnych dlatego o charakterze zatrudnienia nie decyduje nazwa umowy, ale postanowienia, które określają cechy wykonywanej pracy.
Główne cechy stosunku pracy to:
- Osobiste świadczenie pracy
- Odpłatność za pracę (wynagrodzenie)
- Podporządkowanie, określone miejsce i czas pracy
- Ryzyko pracodawcy i staranność działania
Osobiste świadczenie pracy przez pracownika
polega na tym, że pracownik powinien wykonywać pracę samodzielnie i nie może powierzyć wykonania swoich zadań komuś innemu.
Odpłatność za pracę
nawiązując stosunek pracy pracodawca jest zobowiązany za świadczoną pracę wypłacić odpowiednie wynagrodzenie, pracownik natomiast nie może się go zrzec. Wynagrodzenie to powinno być adekwatne do rodzaju, jakości i ilości wykonanej pracy. W przypadku kiedy wysokość wynagrodzenia nie jest określona, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, które jest uznane za godne dla danego rodzaju pracy i nie niższe niż pensja minimalna obowiązująca w danym roku.
Określone miejsce i czas pracy, podporządkowanie
pracownik w ramach stosunku pracy jest podporządkowany pracodawcy w zakresie sposobu, miejsca i czasu wykonywania pracy, jak również innych obowiązków, które wynikają z treści umowy. Podporządkowanie pracownika pracodawcy to również przestrzeganie ustalonych przez pracodawcę reguł (zgodnych z regulaminem pracy) oraz ewentualne poddanie się karom porządkowym. Są to elementy cechujące wyłącznie stosunek pracy, nie obowiązują one w umowach cywilnoprawnych.
Ryzyko pracodawcy
pracownik jest zobowiązany do starannego wykonywania swoich obowiązków, ale nie odpowiada za efekt końcowy swojej pracy. To ryzyko ponosi w całości pracodawca, który bierze na siebie odpowiedzialność za wybór zatrudnionych, powierzone pracownikom zadania czy np. odpowiednio dobrane narzędzia pracy. Inaczej jest w umowach cywilnoprawnych gdzie wykonawca rozliczony jest za wykonanie zadania.
Przytoczone powyżej cechy wykonywania pracy są charakterystyczne dla umowy o pracę, nawet w przypadku kiedy nazwa umowy wskazuje co innego np. umowa o dzieło. Zdarza się, że pracodawcy podpisują z pracownikami fałszywe umowy, aby ominąć niewygodne dla nich przepisy kodeksu pracy. Regulacja ta ma za zadanie ochronę pracowników przed wykorzystaniem ich przez pracodawcę. Dlatego zawsze czytaj dokładnie treść przygotowanych umów przed podpisaniem.